Czy we współczesnej szkole jest miejsce na idee Janusza Korczaka?

Uczeń staje się indywidualnością, autonomicznym aktorem własnego rozwoju. Nauczyciel natomiast jest doradcą, przewodnikiem, animatorem, obserwatorem, słuchaczem, mentorem, tutorem, uczestnikiem procesu dydaktycznego, partnerem współdziałającym z uczniem. Jego główną rolą jest stymulowanie rozwoju młodych ludzi, inspirowanie i wspieranie ich aktywności, zachęcanie do przejmowania odpowiedzialności za własną naukę. Nauczyciel daje uczniowi przestrzeń, w której dziecko może odnaleźć swoją własną motywację do działania.

W Korczakowskich Szkołach Marzeń sięgamy po innowacyjne rozwiązania dla rozwoju dzieci, budujemy nowoczesną edukację – bliską Staremu Doktorowi – a istotną i aktualną w obecnych czasach. Podążamy wytyczonymi przez Korczaka ścieżkami, odeszliśmy od sztywnych standardów i praktyk edukacji formalnej, budujemy otwartą, przyjazną przestrzeń edukacyjną.

Jako wykładowca akademicki Uczelni Korczaka z radością tworzę od pięciu lat Korczakowską Szkołę Marzeń w Olsztynie. Od początku zakładaliśmy, że nasze fundamenty to szacunek, wolność i dialog. Ja także wierzę, że wychowanie to proces oparty na partnerstwie. Dlatego stawiamy na budowanie relacji nauczyciela i ucznia, relacji między dziećmi i między dorosłymi, wzajemne podmiotowe traktowanie.

Korczak apelował do wychowawców, aby zadbali o podstawowe prawa dziecka. Apel ten ciągle jest aktualny. Dziecko ma prawo do szacunku, do niewiedzy, do niepowodzeń i łez, prawo do upadku, do popełnienia błędu, własności, radości, do wypowiadania swoich myśli i uczuć czy do bieżącej chwili. Prawa te dotyczą zasadniczych potrzeb każdego z nas, niezależnie od etapu życia, na jakim jesteśmy. Podstawą korczakowskiej pedagogiki są miłość i szacunek do dziecka. Podmiotowe traktowanie dziecka, odkrywanie indywidualności, poszanowanie przyjętych zasad i praw innych osób służą wspaniałemu, wszechstronnemu rozwojowi i rozbudzaniu potencjału.

W praktyce działania szkół podstawowych, które prowadzimy istne jest kilka kwestii:

• Nastawienie na więzi, budowanie relacji i wspierającej atmosfery w szkole. W praktyce oznacza to omawianie zasad, ustalanie granic, tworzenie kontraktu grupy.
• Dialogowanie, język szacunku, porozumienie bez przemocy. Dlatego nie stosujemy systemu nagradzania i karania.
• Codzienne „kręgi zaufania”, podczas których tworzymy uczniom bezpieczną przestrzeń na wyrażanie siebie. To kręgi poranne podczas, których dzielimy się pomysłami, planujemy dany dzień i tydzień, przyjmujemy zadania do realizacji, kręgi wymiany – np. podczas pojawiających się problemów czy konfliktów oraz kręgi całej społeczności.
• Otwarta, przyjazna przestrzeń edukacyjna – zrezygnowaliśmy z systemu klasowo-lekcyjnego i sztywnych programów nauczania, odeszliśmy od standardów i praktyk edukacji formalnej.
• Niesystemowy sposób osiągania celów dydaktycznych i wychowawczych – uczniowie realizują zróżnicowane projekty, przy jednoczesnej realizacji podstawy programowej.
• Nauczanie zindywidualizowane sprzyjające wielostronnej aktywności uczniów. Uczniowie wykonują zadania w swoim własnym tempie, poświęcając zadaniom tyle czasu, ile potrzebuje. Dzieci uczą się w zróżnicowany sposób. Dorośli razem z dziećmi poszukują najkorzystniejszych metod zdobywania wiedzy i doskonalenia umiejętności. Każdy może rozwijać się z uwzględnieniem zainteresowań i pasji. Uczeń ma szansę na zachowanie własnej indywidualności. Cele dydaktyczne i wychowawcze osiągane są w niesztampowy sposób, a dzieci przejmują odpowiedzialność za własną naukę.
• Praca grupowa, zespołowa i indywidualna – uczniowie wykonują różne zadania w tym samym czasie, są zachęcani do odkrywania swoich własnych dróg zdobywania wiedzy i umiejętności. Korzystamy z metod nauczania, które bazują na aktywności własnej uczących się m.in. metoda projektu, metody aktywizujące.
• Idea holistycznego kształcenia – treści przedmiotów są integrowane. Szkolna przestrzeń traktowana jest jako skuteczne narzędzie w edukacji, i nie jest ograniczana do pobytu ucznia w szkolnej ławce.
• Rozwój postawy badawczej ucznia i wzbudzanie naturalnej ciekawości.
• Zachowanie równowagi między światem natury i technologią, poszukiwaniem balansu między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością.
• Zajęcia w terenie, otwartość na środowisko i naturę.

W praktyce działania Korczakowskiej Szkoły Marzeń dbamy, by uczenie się było przygodą, odkrywaniem, kreatywnym poznawaniem świata. Pomagamy uczniom przygotować się do dorosłego życia, ale przede wszystkim rozwijać się harmonijnie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami, wartościami i zainteresowaniami. Przekaz edukacyjny jest spersonalizowany, dopasowany do możliwości, ale także różnych preferencji i różnorodności uczniów.

Jestem przekonana, że fundamentami nowoczesnej szkoły są relacje między ludźmi i traktowanie od początku dzieci jak ludzi, zgodnie z korczakowskim zaleceniem. Zbudowaliśmy w naszych szkołach przestrzeń do takich relacji: sprzyjającą rozmowie, doświadczaniu, komunikacji. Doświadczenia te będziemy teraz rozwijać w Olsztynie w Liceum Korczaka. Sukces w życiu mogą odnieść ludzie wierzący we własne siły, znający swoje talenty, umiejący współpracować, wyznaczać sobie własne cele i konsekwentnie, z pasją dążyć do ich realizacji. Tu znów warto przypomnieć maksymę Janusza Korczaka: „Nie takie ważne, żeby człowiek dużo wiedział, ale żeby dobrze wiedział, nie żeby umiał na pamięć, a żeby rozumiał, nie żeby go wszystko troszkę obchodziło, a żeby go coś naprawdę zajmowało”.